Hoe schizofrenie te onderscheiden van gewone stress en wanneer hulp te zoeken
Wat is "schíza" en hoe herken je het?
De huidige tijd is snel, veeleisend en vaak uitputtend. Het is dan ook niet verwonderlijk dat termen als "angst," "stress" of juist "schíza" steeds vaker opduiken. Terwijl de meeste mensen bekend zijn met de eerste twee woorden en er iets bij kunnen voorstellen, blijft het begrip "schíza" vaag, vaak vervormd en omgeven door vooroordelen. Wat is eigenlijk "schíza", wat zijn de symptomen en waarom moeten we er openlijk over praten?
Schíza – jargon dat een serieus onderwerp verbergt
Het woord schíza komt uit de informele benaming voor een psychische stoornis bekend als schizofrenie. In alledaags taalgebruik wordt het echter vaak veel losser gebruikt – mensen gebruiken het om toestanden van sterke angst, paniek of verlies van contact met de realiteit te beschrijven. Bijvoorbeeld wanneer iemand zegt: "Ik heb schíza dat iemand me volgt," bedoelt diegene niet per se een serieuze psychiatrische diagnose. Het beschrijft eerder een moment van onrust of achterdocht, die wel of geen reële basis heeft.
Maar juist deze lichtzinnigheid in uitdrukking kan leiden tot onbegrip. Soms kan achter dit simpele woord echte psychische pijn schuilgaan die aandacht en hulp verdient.
Wat is schíza vanuit psychologisch oogpunt?
Als we precies zouden moeten zijn, dan bestaat het woord schíza in een professionele context niet. Het is een slangmatige vereenvoudiging van de psychiatrische term – meestal schizofrenie, of andere vormen van psychotische episoden. Deze toestanden kenmerken zich doordat iemand het contact met de realiteit verliest, wanen kan hebben, hallucinaties, denkstoornissen of sterke paranoïde ideeën.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) treft schizofrenie ongeveer 1% van de wereldbevolking en komt het meestal voor in de late adolescentie of vroege volwassenheid. Dit is ook de periode waarin veel jongeren door moeilijke levensveranderingen gaan – en juist dan kan de grens tussen "gewone stress" en een serieus probleem erg dun zijn.
Psychotische episoden kunnen echter ook tijdelijk zijn – bijvoorbeeld bij mensen die extreme stress hebben ervaren, slaaptekort hebben of psychoactieve stoffen hebben gebruikt. Dergelijke toestanden worden aangeduid als acute psychose en kunnen heel beangstigend zijn, hoewel ze niet altijd een chronische ziekte hoeven te betekenen.
Hoe herken je de symptomen van "schíza"?
Terwijl in de maatschappij het woord schíza vaak losjes wordt gebruikt, zijn er in de psychiatrie duidelijke criteria voor de diagnose van psychotische stoornissen. En juist hier is het belangrijk om onderscheid te maken – terwijl iemand "schíza" kan hebben van een toets of werk, ervaart een ander echte hallucinaties en heeft behoefte aan professionele hulp.
Typische symptomen van een psychose of psychotische episode kunnen omvatten:
- Hallucinaties – stemmen horen, dingen zien die objectief niet bestaan
- Wanen – overtuigingen over dingen die niet waar zijn (bijv. dat iemand me volgt, dat iemand me wil vergiftigen)
- Paranoia – sterk gevoel van bedreiging, zelfs als er geen reële reden is
- Veranderingen in de perceptie van de realiteit – bijvoorbeeld het gevoel dat de wereld om je heen "verandert" of dat je je eigen lichaam niet als je eigen ervaart
- Verstoord denken – gedachten zijn onsamenhangend, iemand kan niet communiceren met de omgeving of zich concentreren
Het is belangrijk om te beseffen dat elk geval individueel is en de symptomen kunnen variëren. Sommige mensen ervaren alleen mildere vormen van deze symptomen, anderen hebben dringende medische hulp nodig.
Wanneer jargon schadelijk is – waarom het belangrijk is om correct te spreken
In de dagelijkse taal gebruiken we vaak termen die hun oorsprong hebben in professionele termen, zonder ons bewust te zijn van hun werkelijke betekenis. De term schíza is een typisch voorbeeld hiervan. Velen gebruiken het om stress, verwarring of innerlijke spanning te beschrijven. Maar door ernstige psychische toestanden te bagatelliseren, kunnen we onbedoeld degenen stigmatiseren die er daadwerkelijk onder lijden.
Stel je een jonge studente voor die begint te vrezen dat haar klasgenoten achter haar rug om over haar praten. Ze is bang om naar buiten te gaan omdat ze het gevoel heeft dat iemand haar volgt. Ze begrijpt niet wat er met haar aan de hand is, en wanneer ze haar omgeving hoort zeggen "Dat is gewoon schíza, dat heeft iedereen wel eens," voelt ze zich verward, onbegrepen en misschien schaamt ze zich om hulp te zoeken. Toch kan een tijdige diagnose en behandeling de loop van de ziekte aanzienlijk verbeteren.
Probeer onze natuurlijke producten
Wanneer is het tijd om op te letten?
Af en toe zorgen of angstgevoelens zijn een normaal onderdeel van het leven – vooral in een moeilijke periode. Het probleem ontstaat wanneer deze gevoelens het dagelijks functioneren beginnen te beïnvloeden. Als iemand langdurig het gevoel heeft dat anderen hem of haar volgen, stemmen hoort of dat de wereld om hem of haar heen onwerkelijk aanvoelt, is het tijd om een professional te raadplegen – een psychiater, psycholoog of crisislijn.
Het is ook belangrijk om te weten dat psychische stoornissen geen teken van zwakte zijn. Het zijn ziekten zoals alle andere en ze kunnen worden behandeld – of het nu met medicatie, therapie of een combinatie van beide is. Bijvoorbeeld, volgens het Nationaal Instituut voor Geestelijke Gezondheid kan een vroege interventie bij schizofrenie de kwaliteit van leven van de patiënt aanzienlijk beïnvloeden en het risico op terugval verminderen.
Preventie en ondersteuning van geestelijke gezondheid
Hoewel er geen universele manier is om psychische problemen te vermijden, kan veel worden beïnvloed door de levensstijl. Gezonde voeding, voldoende slaap, regelmatige lichaamsbeweging en sociaal contact – dit zijn allemaal factoren die een positieve invloed hebben op de psyche. Net zo goed als open communicatie, het delen van emoties en de mogelijkheid om om hulp te vragen wanneer dat nodig is.
Interessant is dat er in de afgelopen jaren een groeiende interesse is in een holistische benadering van geestelijke gezondheid – dat wil zeggen, het combineren van klassieke geneeskunde met alternatieve methoden zoals meditatie, mindfulness, ademhalingsoefeningen of verblijf in de natuur. Veel mensen vinden ook verlichting in eenvoudige dagelijkse rituelen – zoals het drinken van kruidenthee, het bijhouden van een dankbaarheidsdagboek of het beperken van het gebruik van sociale media.
Laten we er openlijk over praten
"Iedereen voelt zich wel eens vreemd. Maar het is niet normaal om je elke dag zo te voelen." – deze eenvoudige boodschap uit een Amerikaanse campagne ter ondersteuning van geestelijke gezondheid vat de kern van het probleem samen. Psychische problemen zijn niet uitzonderlijk, ze zijn geen schande en er openlijk over praten is een teken van kracht, niet van zwakte.
Als u of iemand in uw omgeving langdurig last heeft van angstgevoelens, verlies van contact met de realiteit of gedragsveranderingen, is er geen reden om te wachten. Het zoeken van professionele hulp kan de eerste stap zijn naar een terugkeer naar een kwalitatief hoogwaardig leven.
En de volgende keer dat je iemand hoort zeggen "ik heb schíza," probeer er even over na te denken. Misschien beschrijft diegene gewoon een stressvolle dag. Maar misschien roept diegene om hulp. En dat is iets wat we niet moeten negeren.
