Empanada is een gastronomische brug tussen culturen en generaties.

Empanada – een geurige reis door culturen in een knapperig deeg

Op het eerste gezicht lijkt het een gewone taart. Misschien denkt iemand dat het een hartige strudel is, een ander ziet het als een gebakje uit de huiselijke bakkerij. Maar een empanada is veel meer dan zomaar een recept uit een kookboek – het is een gerecht dat continenten, generaties en verhalen verbindt. Oorspronkelijk uit Spanje, wordt het tegenwoordig beschouwd als een nationaal gerecht in vele landen van Latijns-Amerika. Empanada is een symbool van thuis, feest en de feestelijke tafel.

Het woord "empanada" komt van het Spaanse "empanar", wat betekent "omhullen in brood of deeg". En daar gaat het om – een vulling gewikkeld of gebakken in deeg, meestal van tarwe, soms van maïs, die de smaakpapillen in talloze varianten kan plezieren. In verschillende delen van de wereld smaakt empanada anders. En juist in deze diversiteit ligt haar charme.

Van Galicië tot Chili

De traditionele empanada gallega, oftewel Galicische empanada, heeft een lange geschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwen. In het noordwesten van Spanje, waar de regio Galicië ligt, was de empanada een typisch gerecht voor pelgrims op de beroemde Jakobsweg. De praktische vorm van het gerecht – een vulling verpakt in deeg – maakte het gemakkelijk om mee te nemen en het bleef langer houdbaar. De Galicische empanada wordt traditioneel bereid als een grote taart, waarvan porties worden gesneden, en is gevuld met vis, typisch tonijn, sardines of kabeljauw, ui, paprika en tomaten. Het is een gerecht dat de nabijheid van de zee, eenvoudige ingrediënten en een landelijke oorsprong weerspiegelt.

In Latijns-Amerika daarentegen, waar de empanada door Spaanse kolonisten werd meegebracht, paste dit recept zich snel aan de lokale smaken en tradities aan. Empanada's worden hier zowel gebakken als gefrituurd, zijn kleiner en worden vaak als street food gegeten. In Argentinië bijvoorbeeld, zijn empanada's een onmisbaar onderdeel van elke familiereünie. De bekendste variant is de empanada de pino, afkomstig uit Chili. Deze versie is gevuld met gehakt, ui, hardgekookt ei, olijven en soms rozijnen. De combinatie van zoet en zout kan verrassen, maar juist deze contrasterende smaak is de reden waarom de empanada de pino zo populair is.

Terwijl de Galicische empanada eerder als hoofdgerecht wordt geserveerd, worden de Zuid-Amerikaanse versies vaak in de hand genomen en een snelle snack op straat. En hoewel ze verschillen in stijl, manier van serveren en vulling, hebben ze één ding gemeen – empanada's gaan altijd over delen. Over samenkomen aan één tafel, over de vreugde van het bereiden en de geur die het hele huis vult.

Recept voor een empanada die ook thuis smaakt

Tegenwoordig is het geen probleem om een empanada ook in de Nederlandse keuken te bereiden. Of je nu kiest voor de Galicische versie als feestelijke taart, of voor afzonderlijke kleine zakjes gevuld met vlees, groenten of kaas, de basis is altijd hetzelfde: goed deeg en een smakelijke vulling.

Probeer bijvoorbeeld een klassiek recept voor empanada gallega met tonijn. Je hebt nodig:

• 500 g bloem
• 150 ml olijfolie
• 150 ml water
• 1 theelepel zout
• 1 ei om te bestrijken

De vulling wordt bereid met:

• 2 grote uien
• 1 rode paprika
• 1 groene paprika
• 2 teentjes knoflook
• 300 g kwaliteitstonijn in eigen sap (of in olie)
• 2 eetlepels tomatenpuree
• zout, peper, paprika

Kneed van bloem, water, olie en zout een glad deeg en laat het even rusten. Bak ondertussen de ui, paprika's en knoflook in een pan, voeg de puree toe en meng tenslotte de tonijn erdoor. Verdeel het deeg in twee delen, rol één deel uit voor de onderste laag, verdeel de vulling erover en dek af met het tweede deel deeg. Sluit de randen goed af, bestrijk met ei en bak ongeveer 35 minuten op 180 °C goudbruin.

En als je zin hebt om empanada de pino te proeven, bereid dan:

• 500 g gehakt
• 2 uien
• 2 hardgekookte eieren
• een handvol zwarte olijven
• een lepel rozijnen (optioneel)
• zout, peper, komijn, paprikapoeder

Bak de ui, voeg het vlees en de kruiden toe en bak lichtjes zodat het sappig blijft. Het deeg kan je maken zoals bij de empanada gallega, maar snijd het deze keer in kleinere cirkels, leg een lepel vulling in het midden, een halve olijf en een stukje ei. Vouw dubbel, sluit goed af en bak of frituur.

Empanada's kunnen ook uitstekend in een veganistische of glutenvrije variant worden bereid. Gebruik in plaats van vlees linzen, paddenstoelen of geroosterde pompoen, het deeg kan worden gemaakt van maïsmeel of glutenvrije mengsels. De verbeelding kent geen grenzen – empanada is het ideale gerecht voor wie graag experimenteert, maar ook iets beproefds zoekt.

Empanada als brug tussen culturen en generaties

Wat de empanada zo bijzonder maakt, is niet alleen de smaak. Het is ook de manier waarop het in ons leven komt. In veel huishoudens worden empanada's samen bereid – iemand maakt het deeg, een ander de vulling, weer een ander vouwt de individuele zakjes. Het is een ritueel dat kinderen, grootouders en vrienden verenigt. In Chili bijvoorbeeld, is de empanada de pino onderdeel van de viering van Fiestas Patrias, een nationale feestdag, en de bereiding ervan maakt deel uit van de culturele identiteit.

Een Chileense familie vertelde ons hierover: "Elk jaar komen we allemaal samen in ons huis, inclusief de tante die 500 kilometer verderop woont, en we bakken empanada's. Het is onze manier om samen te zijn, ook al hebben we een verschillend leven."

Ook in Nederland vindt de empanada zijn plek. Veel cafés en bistro's bieden het aan als een onconventioneel alternatief voor sandwiches of quiches. En dat is niet verwonderlijk – het is een gerecht dat gemakkelijk vervoerd kan worden, verwarmd kan worden en tegelijkertijd niets verliest aan smaak of charme.

Empanada's kunnen ook een ideale inspiratie zijn voor ecologisch koken thuis. Ze combineren lokale ingrediënten, seizoensgroenten en minimaliseren afval. Het deeg maak je zelf, de vulling gebruikt vaak restjes uit de koelkast en bakken op een bakplaat bespaart meer energie dan afzonderlijke porties. Bovendien kunnen ze een geweldige aanvulling zijn op een vegetarisch of veganistisch dieet.

Of je nu kiest voor een empanada gallega met de vissmaak van de Atlantische Oceaan, of voor een volle en pittige empanada de pino, er wacht je altijd een kleine reis voorbij de alledaagse smaken. Een empanada is als een brief uit het buitenland verpakt in deeg – het brengt de geur van verre landen, maar smaakt net zo goed thuis aan de tafel.