Hoe een liesbreuk te herkennen en wat er op tijd aan te doen

Hernia - wanneer het lichaam steun verliest

Een hernia – voor sommigen een klein gezondheidsprobleem, voor anderen een pijnlijke ingreep in het leven die niet zonder hulp van artsen kan. Toch is het een vrij veelvoorkomende aandoening die bijna iedereen kan treffen – van pasgeborenen tot senioren, van sporters tot kantoormedewerkers. De meest voorkomende typen van deze aandoening zijn liesbreuk en navelbreuk, die verschillende oorzaken, symptomen en behandelingen hebben. Wat ze gemeen hebben, is dat ze ontstaan op plaatsen waar ons lichaam steun verliest – in de zogenaamde zwakke punten van de buikwand.

Stel je de buikholte voor als een druksysteem dat bij elkaar wordt gehouden door een netwerk van spieren en weefsels. Als deze natuurlijke barrière wordt verzwakt of beschadigd, kan een van de inwendige organen – bijvoorbeeld een deel van de darm of vetweefsel – naar buiten puilen. Het resultaat is een uitstulping die een leek vaak opmerkt als een zachte, elastische bult onder de huid. Dat is precies wat een hernia is.

Liesbreuk - waarom treft het vooral mannen?

Het meest voorkomende type hernia is de liesbreuk (hernia inguinalis), die meer dan tweederde van alle gevallen uitmaakt. Het ontstaat in het gebied van het lieskanaal – een smalle doorgang in het onderste deel van de buikwand, die bij mannen ook de route is waarlangs de testikels tijdens de ontwikkeling afdalen. En juist deze anatomische bijzonderheid verklaart waarom liesbreuken tot wel tien keer vaker mannen dan vrouwen treffen.

Een liesbreuk kan zich manifesteren als een kleine uitstulping in de lies, die bij drukken verdwijnt of terugkeert bij liggen. Een typisch symptoom is druk, een onaangenaam trekkerig gevoel of pijn bij inspanning, het tillen van zware voorwerpen of bij hoesten. Bij sommige mannen kan de hernia zich uitbreiden tot in het scrotum, wat niet alleen pijn veroorzaakt, maar ook aanzienlijk ongemak.

Hoewel het soms lijkt alsof een hernia "vanzelf verdwijnt", is dat niet waar. Het is geen blauwe plek of kneuzing – een hernia verdwijnt niet vanzelf en verslechtert meestal na verloop van tijd. Vooral gevaarlijk kan de zogenaamde beknelde hernia zijn, waarbij het uitgepuilde deel van de darm wordt afgekneld en de bloedtoevoer wordt onderbroken. In dat geval is de situatie ernstig en is onmiddellijke chirurgische ingreep noodzakelijk.

Navelbreuk - niet alleen een probleem voor baby's

Het tweede veelvoorkomende type is de navelbreuk (hernia umbilicalis), die het vaakst voorkomt bij zuigelingen en kleine kinderen. De reden? De navel is van nature een zwakke plek op de buik, waar tijdens de zwangerschap de navelstreng doorheen loopt. Na de geboorte sluit de opening zich meestal, maar soms gebeurt dit niet volledig, en kan een deel van de darm door deze opening naar buiten puilen.

Ouders merken de navelbreuk op als een zachte uitstulping op de buik van het kind, die vooral zichtbaar is bij huilen of lachen. Goed nieuws? In de meeste gevallen verdwijnt deze hernia vanzelf binnen de eerste twee levensjaren, naarmate de buikspieren sterker worden. Als dit niet het geval is, raden artsen een kleine operatie aan, die snel en veilig is voor het kind.

Maar een navelbreuk is niet alleen een kinderprobleem. Bij volwassenen ontstaat het meestal door verhoogde intra-abdominale druk – bijvoorbeeld tijdens een zwangerschap, bij obesitas of chronisch hoesten. Bij vrouwen na de bevalling is er vaak een combinatie van een navelbreuk en het uit elkaar wijken van de rechte buikspieren (diastase). Ook hier is vaak een chirurgische ingreep nodig, omdat de hernia kan groeien en pijn kan veroorzaken.

Hernia en levensstijl - wat heeft invloed?

Interessant is dat veel factoren die bijdragen aan het ontstaan van een hernia verband houden met ons dagelijks leven. Overmatig tillen van zware lasten, snel aankomen in gewicht, chronische constipatie, roken of gebrek aan beweging – dit alles verzwakt de buikwand en verhoogt het risico op een hernia. Naast genetische aanleg is onze levensstijl dus vaak de schuldige.

Een voorbeeld is het verhaal van meneer Milan, een bouwvakker uit Zuid-Bohemen. Na twintig jaar zwaar lichamelijk werk en enkele maanden van het negeren van pijn in de lies, besloot hij een arts te bezoeken. Het bleek dat hij al jaren een hernia had – hij wilde het gewoon niet toegeven. Uiteindelijk moest hij een operatie ondergaan, die hij lange tijd uitstelde. Nu weet hij dat naar zijn lichaam luisteren en symptomen niet onderschatten essentieel is. "Ik dacht dat het gewoon een verrekte spier was. Als ik eerder was gegaan, had ik complicaties kunnen vermijden," zegt hij.

Hoe wordt een hernia behandeld?

Voor alle soorten hernia's geldt dat de enige definitieve oplossing een operatie is. Er zijn wel herniabanden of beugels die de symptomen tijdelijk verlichten, maar ze genezen de hernia niet. Artsen gebruiken tegenwoordig moderne operatietechnieken die zacht en veilig zijn. Meestal wordt een laparoscopische operatie uitgevoerd, waarbij de chirurg via kleine incisies een camera en instrumenten in de buikholte inbrengt en de hernia herstelt met behulp van een speciaal netje dat de verzwakte plek versterkt.

Het voordeel van laparoscopie is snellere genezing, kleinere littekens en kortere hersteltijd. Bij sommige patiënten is echter een klassieke open operatie geschikter – de beslissing hangt af van het type hernia, de grootte en de algehele gezondheidstoestand van de patiënt.

Na de operatie is het belangrijk om rust te houden, zware voorwerpen te vermijden en geleidelijk de buikspieren te versterken. Terugkeer naar het normale leven is mogelijk binnen enkele weken, maar het is cruciaal om preventie van recidive niet te verwaarlozen.

Kan een hernia worden voorkomen?

Hoewel genetica een rol speelt, hangt een groot deel van de herniagevallen samen met de levensstijl. Een gezond lichaamsgewicht, voldoende beweging, de juiste techniek bij het tillen van zware voorwerpen en het versterken van het diepe stabilisatiesysteem (de zogenaamde core) kan het risico op een hernia aanzienlijk verminderen. Ook belangrijk is een vezelrijk dieet, dat constipatie voorkomt en daarmee ook overmatige druk op de buikwand.

In sommige gevallen kan een hernia optreden na een buikoperatie – de zogenaamde postoperatieve hernia. Ook hier geldt dat zorgvuldige revalidatie en het vermijden van overmatige inspanning het risico kunnen minimaliseren.

Zoals de bekende chirurg en popularisator van de geneeskunde Dr. Jan Dvořáček zegt: "Een hernia is geen schande, maar een signaal dat het lichaam hulp nodig heeft. Het heeft geen zin om het te verbergen of te negeren." En een tijdige diagnose kan het verschil maken tussen een kleine operatie en een ernstig gezondheidsprobleem.

Hoewel een hernia een veelvoorkomende medische aandoening is, is het zeker geen kleinigheid. De behandeling is tegenwoordig zeer effectief en leidt meestal tot volledig herstel. Het is belangrijk om naar je lichaam te luisteren, symptomen niet te onderschatten en niet bang te zijn om tijdig medische hulp in te schakelen – of het nu gaat om een liesbreuk, navelbreuk of een ander type. Want als we ons lichaam de steun geven die het nodig heeft, zal het ons belonen met de veerkracht die we verdienen.